Mevcut tabloda CHP Türkiye genelinde yüzde 37,7 oy ile 35 ili aldı. AKP ise yüzde 35,5’lik oyla 24 ili kazandı. Toplamda 69 il CHP ve AKP tarafından alınırken kalan 12 il diğer bir kaç parti tarafından paylaşıldı.
Bursa, Balıkesir, Manisa ve Denizli gibi Büyükşehirlerin, Menzil tarikatının hakim olduğu Adıyaman ile Kütahya, Kilis ve Kastamonu gibi iller ile İstanbul’da Üsküdar, Beyoğlu, Eyüp sultan; Ankara’da Keçiören, Gölbaşı gibi AKP nin kalesi ilçeler CHP’ye; Şanlıurfa ve Yozgat YRP’ye geçti.
CHP 1989 seçimlerinden sonra ilk kez Sosyal Demokratların başarılı yükselişini bir kez daha yakaladı. Ancak, bilindiği gibi İSKİ skandalı ile 1994 yerel seçimlerinde genel bir hezimet yaşanmıştı.
Refah Partisi’nin (RP) genelde sıçrama yaptığı bu seçimlerde, İstanbul ve Ankara’da RP’nin Belediye Başkanlıklarını almaları sonrasında, İstanbul Belediye Başkanı R.Tayyip Erdoğan /Abdullah Gül liderliğinde ‘Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) kurulması ile 3 Kasım 2002 genel seçimleri ile AKP’nin iktidara gelmesini sağlayan ve bugünkü tekadam rejimine kadar Atatürk Cumhuriyetinin 22 yıllık bir devletin yıkım sürecini yaşandı.
Bu yazımızda bu seçim sonuçları üzerinde genel bir değerlendirme ve sonuç çıkarmaya çalışacağız.
TEMEL ÇIKARIMLAR
Her seçiminde olduğu gibi 31 Mart 2024 yerel seçimlerinin de bu satırlarının yazarına bazı temel ve genel çıkarımları oldu.
Bunlar özetle;
1/ Muhalefet Seçimleri genel seçim havasına sokmayı başardı.
2/ Seçimin ana belirleyici etkeni ve muhalefet açısından Türkiye büyük rüzgarının yakalanmasını sağlayan, ‘Nas ekonomik anlayışı’ ve sonrasında kemer sıkma ‘rasyonel politikaları’na dayanan sokakta yaşanan ‘ekonomik sıkıntılar’ oldu. Bu etkinin yarattığı ‘büyük rüzgar’, CHP adaylarının açık farkla kazanmasında çok büyük bir etken olmuştur.
3/ Türkiye genelinde seçime katılma oranı (SKO) 14 Mayıs 2023 genel seçimleri 1. turunda yüzde 88,92 iken, 31 Mart seçimlerinde SKO yüzde 78 civarına (-10 puan) düştü . Bunun başlıca nedeninin, küskün veya motivasyonunu kaybetmiş AKP Seçmenleri ile umutsuz (ve yeni) genç seçmenler olduğu konusunda hemen hemen tüm yorumcular uzlaştı.
4/ Seçmenlerin büyük çoğunluğu AKP’nin saray rejimine karşı sadece kurucu parti CHP’yi umut olarak gördü. 6’lı masanın diğer partilerinin Umut olamayacağı ortaya çıktı.
YEREL SEÇİMLER İKTİDAR İLİŞKİSİ
1989 ve 1994 seçimleri gösteriyor ki, partilerin yerelde gösterecekleri başarı, iktidar yolunu açabiliyorda(AKP), kapatabiliyor da(CHP). Çünkü yıllarca CHP’ye oy veren bu iki büyük kentte, 1989 seçimleri sonrası yaşanan skandallar(iSKİ) ve büyük kentlerde halkın gerçek gündeminden kopuk başarısız yönetimler ile bir sonraki yerel seçimlerde sosyal demokratların oylarının bölünmesi sonucu seçimleri kaybettiler.
Sonrasında, CHP’nin 2019’a kadar girdiği tüm seçimleri kaybetmesiyle siyasal islam anlayışının adım adım devlet kurumlarını ele geçirmesi ile sonuçlandı. Atatürk Cumhuriyetini yol kazası gören siyasal islam anlayışı, 2016 Referandumunda -güçler ayrılığına-dayanan parlementer rejimide değiştirerek -güçler birliğine/ dayanan Cumhurbaşkanlığı tek adam ve tek parti rejimini kurdu.
Aslında bu yeni rejimin, bir anlamda bu seçimde ortaya çıkan sonuçlar ile sonun başlangıcı olduğu kanaatindeyim.
CHP’NİN KAZANDIĞI İLLERİN NÜFUSU VE GSMH’YE KATKISI DAHA YÜKSEK
Kazanılan belediye başkanlıkları dikkate alındığında; AKP'nin yöneteceği illerin GSYM içindeki payı yüzde 19, CHP'nin yöneteceği illerin payı ise yüzde 73 oldu. 10 yıl önce, 2014 yerel seçimlerinde hemen hemen bu tablonun zıddıydı. (Bakınız tablo)
Bu tablo Türkiye’nin nüfus, eğitim ve ekonomik olarak en güçlü ve kalkınmasında motor olan illerinin CHP’ye geçtiği görülüyor.
Bu tablo CHP’ye çok önemli bir fırsat veriyor. Öte yandan mutsuz AKP’li seçmenlerin bir kısmının kökeni olan Yeniden Refah Partisi’ne yöneldiği ve bu partinin sıçrama yaptığı görülüyor. Bu durumunda AKP tarafından dikkatle değerlendirilmesi gerekiyor.
CHP TÜRKİYE’DE TARİHİ BİR FIRSAT DAHA YAKALADI
CHP aldığı oy oranı ile halk tarafından yeni ve büyük bir kredi açıldığı görülüyor. Hükümetin kalan 4,5 yılda açılan arayı kapatması ve tabloyu tersine çevirmesi çok zor görünüyor. Eğer, CHP’nin sahip olduğu belediyelerde hatalar yapılırsa gelecek erken veya geç yapılacak genel seçimler kaybedilebilir.
Bu nedenle CHP sahip olduğu belediyelerde önümüzdeki günlerde çok dikkatli bir süreç yönetimi ile halkın istek ve tercihlerini mutlaka dikkate alınması gerekiyor.
Sonuç olarak, önümüzdeki süreçte iktidar olma gücü ve sorumluluğu CHP’li Belediyelerdedir. CHP’li belediyelerin bu defa, gerek insan, gerekse mali kaynaklar daha iyi yöneterek, kibirli, popülist politikalardan uzak durarak, daha yaratıcı projelerle, halka, doğaya ve çevreye sahip çıkarak vede katılımcı yönetim anlayışıyla, halkla iç içe olarak kazanabilecekleri inancıyla yazımı tamamlıyorum.
Serdar ERKAN
3.04.2024
